„Beeldend werken op een veilige plek geeft kinderen de mogelijkheid om in contact te komen met hun eigen gevoel.” Janneke Visser omschrijft haar werk kernachtig. Ook in de naam van haar praktijk komt het tot uiting: ‘Feel!’ Wat is de kracht van beeldende therapie?
In de praktijk van Janneke Visser-Kievit leren kinderen in contact te komen met hun emoties, zich te uiten, de ander vertrouwen en zichzelf te laten zien. Het zijn vaardigheden waar in elke therapie aan gewerkt wordt. Het verschil zit in de wijze waarop hieraan gestalte wordt gegeven. Veel therapeuten werken door middel van praten, maar Janneke werkt als beeldend therapeut. Bij haar komen kinderen in de eerste plaats tekenen, verven of kleien. Janneke: „Een belangrijk kenmerk van beeldende therapie is dat woorden deels vervangen of ondersteund worden door andere manieren van communicatie, zoals tekenen, schilderen of boetseren. Er wordt dus creatief gewerkt met allerlei materialen. Denk daarbij aan verf, klei, ecoline, papier of steen.” De eigen creativiteit en mogelijkheden van het kind of de jongere worden aangesproken. „Praten heeft afstand in zich en gaat via de rationele kant van een mens. Beeldend werken is direct gevoel. Je kunt met creatieve therapie veel bereiken, omdat je dicht bij het gevoel bezig bent.”
Praktijk
Na haar studie creatieve therapie op de hogeschool van Utrecht was het een wens van Janneke om ooit nog eens een eigen praktijk op te zetten. Na jarenlange werkervaring in de kinder- en jeugdpsychiatrie neemt ze de stap en begint ze met een eigen praktijk naast dit werk. „Deze afwisseling vind ik erg mooi! Het is fijn dat ik naast mijn praktijk nog kan overleggen met anderen. Multidisciplinair werken geeft je veel input!”
De praktijk van Janneke huist op de zolder van haar woning. Ouders kunnen rechtstreeks bij haar aankloppen, of worden door derden naar haar verwezen.„Het betreft kinderen en jongeren bij wie zorgen zijn om de sociaal-emotionele ontwikkeling. Denk aan problemen als emoties in de hand houden, rouwverwerking, faalangst of een negatief zelfbeeld.”
In beeldende therapie worden de moeilijke situatie en de gevoelens daaromheen uitgebeeld in werkstukken. „Zo wordt de ‘binnenkant’ zichtbaar. Dit maakt het voor het kind of de jongere makkelijker om erover te praten, er afstand van te nemen en de gebeurtenis een plek te geven.”
Werkwijze
In het beeldend werk kunnen gedachten, gevoelens en ervaringen die eventueel nog niet met woorden gezegd kunnen worden, geuit worden. Dit proces vormt het aangrijpingspunt voor bewustwording, verwerking, verandering en acceptatie. Janneke geeft een voorbeeld van een kind dat chaotisch en impulsief is: „Dit kind zal beginnen te tekenen zonder plan en zal zijn idee steeds veranderen. Hierdoor komt het niet tot het maken van een werkstuk. Door stapsgewijs vaardigheden aan te leren kan het kind oefenen met nieuw gedrag. Denk daarbij aan het maken van een plan en het uitwerken daarvan. Hierdoor lukt het dit kind wel om een werkstuk te maken en leert het voor het leven.”
Een ander voorbeeld betreft kinderen of jongeren die iets moeilijks meegemaakt hebben. „Zij kunnen daar vaak moeilijk over praten. Alle emoties kunnen verwarrend zijn. Het kind of de jongere laat door middel van het maken van beelden zien hoe het zich van binnen voelt. Wat het kind of de jongere in beeldende therapie maakt, zegt veel over hem of haar. De innerlijke gedachten en gevoelens worden zichtbaar. Dit kan spannend zijn, maar het geeft ook de mogelijkheid om grip te krijgen op de gevoelens of het gedrag. Het vergroot het zelfinzicht en maakt veranderingen mogelijk.”
Toekomst
Janneke merkt dat beeldende therapie werkt. „Veel therapiedoelen worden hier gehaald. Ik denk zelf dat de kracht van beeldende therapie is dat je dicht bij het gevoel en leven van het kind komt. Een kind kan hier veel minder gemakkelijk een masker opzetten dan bij gesprekken.”
Zijn de kinderen van tegenwoordig wel creatief genoeg voor deze vorm van therapie? Janneke merkt zeker dat kinderen veranderen door onder meer veelvuldig computergebruik. Tegelijk staat dat deze vorm van therapie niet in de weg, maar komt er juist meer behoefte aan: „Kinderen zijn gewend dat ze met een klik op de muis een hele wereld kunnen overwinnen of ten onder laten gaan. In het echte leven is dit niet zo. Deze kinderen missen door de computer vaardigheden die ze door spel of andere activiteiten wel ontwikkelen: jezelf uiten, verbanden zien, creatief denken, overleggen met anderen, ontwikkelen van fantasie. Juist daardoor lopen ze in de werkelijkheid tegen problemen aan. Daarnaast missen ze een stuk verwerking van dagelijkse gebeurtenissen wanneer ze gelijk uit school achter de computer vliegen. Bij beeldende therapie ontwikkelen ze deze vaardigheden. Het vraagt tijd en aandacht om kinderen te leren problemen constructiefop te lossen.”
A.M.P.C. van Hartingsveldt-Moree