MennoMenno de Bruyne is voorlichter bij de SGP Tweede Kamerfractie. Op deze plek geeft hij een kijkje achter de schermen van het hof en het Binnenhof


Het vorige kabinet had er twee, het huidige kabinet heeft er weer één. Eén vice-premier. Want naast premier Rutte zit er nog iemand op de bok van de kabinetskoets. Dat is minister Maxime Verhagen van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie. Op zijn briefpapier mag hij naast ‘minister EL&I’ namelijk ook vice-premier vermelden.

Of Verhagen dat ook doet? Er waren vice-premiers die maar wát trots waren dat ze zich ook vice-premier mochten noemen. André Rouvoet bijvoorbeeld. Tot op de dag van vandaag pronkt hij met het feit dat hij ex-vice-premier is. Daarentegen hoor je Wouter Bos er niet meer over, net zomin als Gerrit Zalm, of Els Borst, of Hans Wiegel. Verder dan vice schopten deze politici het nooit. Wiegel droomde nog wel eens van het premierschap, maar hij laat de hoop zakken, getuige wat ‘ie laatst zei: „Ik ben de beste premier die Nederland nooit heeft gehad.”

Baas onder baas

Wat doet een vice-premier eigenlijk? Een voormalige vice-premier omschreef zichzelf ooit als de „eerste raadgever van de minister-president bij belangrijke zaken.” Een ander had het over een „regelaar van het politieke verkeer”, terwijl weer een andere ex zichzelf betitelde als een „plaatsvervangend kapitein op het schip van staat.” Kort samengevat zou je kunnen zeggen: een vice-premier is baas onder baas.

Het gekke is dat noch in de Grondwet, noch in andere wetten ook maar één letter staat over de vice-premier. Staatsrechtelijk stelt een vice-minister-president dan ook niets voor. Dat klopt wel aardig, want de rol van de vice-premier is vooral een politieke. Zijn taak is het eerst en vooral om in het kabinet gezicht te geven aan de minderheidspartij(en) die daarin vertegenwoordigd zijn. Verhagen moet er dus voor zorgen dat het CDA-geluid in de ministersploeg te horen blijft.


Politieke kleur

Veel tijd van een vice-premier gaat dan ook zitten in overleg. In de eerste plaats met de minister-president. „Je moet van elkaar weten wat er speelt,” zei Kok ooit toen hij nog onderbaas was onder bovenbaas Lubbers. Weet je dat niet en staat de ‘vice’ ten opzichte van de premier op achterstand, dan is dat niet goed voor de verhoudingen binnen de coalitie.

Verder moet er veel overlegd worden met de mede-ministers van dezelfde politieke kleur, met de Kamerfractie en met de bestuurders van de eigen partij. De klokken gelijk zetten, heet dat. In dat kader steken de in het kabinet zittende politieke partijen elke week de kopstukken bij elkaar. De CDA-top vergadert tegenwoordig altijd op het ministerie van Verhagen aan de Bezuidenhoutseweg. De VVD’ers ontmoeten elkaar op donderdagavond doorgaans in de ambtswoning van de premier, het Catshuis.

Maar overleg of niet, een kabinet staat of valt met een goede verstandhouding tussen de stuurlui op de brug. De geschiedenis bewijst het: bij kabinetten waar het klikte tussen de eerste en tweede stuurman van het schip van staat, is de kans op een behouden vaart groot. Het kabinet-Rutte-Verhagen zit wat dat betreft goed, want de echte en de vice liggen elkaar wel. En naar het schijnt geldt dat ook voor de twee officieuze vice’s…

Streamer: Als het klikte tussen de eerste en tweede stuurman van het schip van staat, is de kans op een behouden vaart groot