Twee jongens rollen vechtend over de grond. Dan wordt er één in de wurggreep gehouden. „En nu eerst ‘genade’ zeggen, anders laat ik je niet los.” Stikken of buigen. De een moet eerst erkennen dat de ander de meerdere is. Smeken om genade maakt de weg vrij. Genade, wat betekent dat woord eigenlijk?

Voorbeeld
Gratie op Koningsdag

‘t Is Koningsdag. Groot feest, want de koning viert zijn verjaardag. Vlaggen wapperen en aubades worden gehouden. Wat maar weinigen weten is dat de koning op zijn verjaardag ook gratie mag verlenen aan iemand die in de gevangenis zit. Een misdadiger heeft al vele jaren in de cel doorgebracht en zijn goed gedrag is de suppoosten opgevallen. Maar hij moet nog wel vijf jaar ‘zitten’. Dat is best nog lang. Nu kan een advocaat of de familie een verzoek tot gratie indienen. ‘Mag gevangene V. v.d. G. eerder vrij, wegens goed gedrag?’ Zo ja, dan is het mogelijk dat er gratie wordt verleend op Koningsdag.


Genade

In het woord ‘gratie’ zit ongeveer dezelfde betekenis als in het woord ‘genade’. Als je goed luistert hoor je ook de klanken van gratis, voor niets. Je hebt iets absoluut niet verdiend en… je krijgt het toch! Dat is gratie, dat is genade. Toch heeft genade in Bijbelse zin een diepere betekenis dan ons woord ‘gratis’ of ‘gratie’. Het gaat om onze verhouding tot God.

Bijbelse voorbeelden van genade
Een treffend voorbeeld van genade is de geschiedenis van koningin Esther. Zij durfde eerst niet tot koning Ahasveros te gaan. Toch ging ze. ‘Wanneer ik dan omkom, zo kom ik om”, en wat gebeurde? ‘En het geschiedde toen de koning de koningin Esther zag, staande in het voorhof, verkreeg zij genade in zijn ogen.’ En weet je wat het bewijs was van zijn genade? Hij reikte haar de gouden scepter toe.


Genade in de Bijbel

In de Bijbel is ‘genade’ altijd een eigenschap (of liever: een deugd) van God. Het geeft de verhouding van God tot een mens aan. Het woord ‘genade’ in het Oude Testament betekent letterlijk ‘neerbuigen’ of ‘neigen’. Net als in die psalm: ‘Neig mijn hart en voeg het saam, tot de vrees van Uwe Naam’. In het Arabisch is het afgeleid van bijna eenzelfde soort woord en dan wordt het gebruikt voor een moederkameel, die zich neerbuigt over haar hulpeloze veulentje. Al roepend buigt zij zich neer. Niet uit de hoogte, maar liefdevol en beschermend naar het veulen toe, over het diertje heen buigend. Het is slechts een eenvoudig voorbeeld van Gods genade aan zondaren. Maar het is wel duidelijk: ‘Hij slaat, ofschoon oneindig hoog, op hen het oog, die nederig knielen.’

Waar komt die goedheid vandaan?

Letterlijk gaat het bij genade over een groter en meerder persoon, die zijn liefde en genegenheid bewijst aan een zwakkere, mindere, kleinere. Dan denk je aan een koning die zich ontfermt over zijn onderdanen, een rijke over een arme, een gezonde over een zieke, een ouder over zijn kind.
Maar… hou vooral dit in de gaten: ‘genade’ kenmerkt zich doordat iemand iets krijgt waar hij geen recht op heeft. ‘t Is geen loon dat je verdiend hebt, je kan niets eisen. Het is ook geen gave die je later weer terug kan betalen. Het is vrij(willige) goedheid. Waar komt die goedheid dan vandaan? Uit de bewogenheid van de gever! Als mensen al zo’n gunst kunnen bewijzen, hoeveel temeer God.

Brandend van liefde

God is met innerlijke barmhartigheid bewogen over schuldige zondaren. Met eerbied gesproken branden Gods ingewanden van liefde om genadig te zijn. Wie kan dat begrijpen? Een God, tegen wie we gezondigd hebben en de rug hebben toegekeerd? En dan toch genadig zijn? ‘Onverdiende zaligheen heb ik van mijn God genoten. ‘k Roem in vrije gunst alleen.’

Goedertieren

Een ander Bijbels woord dat voor genade gebruikt wordt, is goedertierenheid. Weet je dat op de achtergrond Gods verbondstrouw staat? En Zijn liefde? God is genadig, barmhartig en groot van goedertierenheid. Jeremia zegt het zo indringend na de verwoesting van Jeruzalem: ‘Het zijn de goedertierenheden des HEEREN, dat wij niet vernield zijn’. Als God naar recht moest handelen, waren wij er niet meer. Maar Hij handelt niet naar recht, maar naar Zijn goedheid, naar Zijn genade, naar Zijn trouw. Denk maar aan de psalm die vaak gezongen wordt bij een doopsbediening: ‘God zal Zijn waarheid nimmer krenken, maar eeuwig Zijn verbond gedenken’ en ‘Hij heeft gedacht aan Zijn genade, Zijn trouw aan Isrel nooit gekrenkt’.

Dit is een selectie van een artikel dat verscheen in de GezinsGids