Een jaar lang dompelde schrijver Jonah Falke zich onder in de wereld van de Biblebelt. Het boek dat hij erover schreef werd warm onthaald. In reformatorische én seculiere kring. Hoe blikt hij terug op zijn kennismaking met de reformatorische wereld en de ontvangst van zijn boek? „Het is een heel ander boek geworden dan ik voor ogen had.”

Een duif landt midden op de toegangsweg voor het parkeerterrein en blokkeert de doorgang. Terwijl auto’s wachten, blijft de duif een tijdje onbeholpen heen en weer drentelen voor het een veilig heenkomen zoekt. Even onhandig moet Jonah Falke zich gevoeld hebben, toen hij zo’n anderhalf jaar geleden neerstreek in de Biblebelt. Een jaar lang dompelde hij zich – volstrekt seculier, zonder noemenswaardige voorkennis – onder in de gereformeerde gezindte. Bezocht kerkdiensten, sprak talloze reformatorische christenen en schreef er uiteindelijk een boek over. Dat boek gaat onstuitbaar over de toonbank. ‘Een instant klassieker’, mailt zijn uitgever. Ook na een aantal maanden is het niet aan te slepen. Kritieken zijn lovend. Ook in de gereformeerde gezindte werd zijn boek veelvuldig besproken. Tijd voor een terugblik.

„Op mijn naam werden vaak toespelingen gemaakt.”

Valk en duif

Voor de afspraak heeft hij een restaurant gekozen, direct naast dierentuin Artis. „Dat leek me wel grappig voor een afspraak met iemand die De Leeuw heet,” zegt hij met een scheef lachje. Dat hij vanuit dat perspectief zelf gevaar loopt, lijkt hem niet te deren – Jonah betekent duif. „Op mijn naam werden vaak toespelingen gemaakt,” glimlacht Falke. Argeloos, onbevangen, onbevooroordeeld scharrelde hij in de gezindte rond. Maar zijn achternaam doet ook mee. Falke. Weinig ontgaat zijn peinzende ogen, die plotseling kunnen priemen. Hij lijkt op zijn hoede. Als iets te dichtbij komt, snijdt hij het de pas af. Een interview thuis? Liever niet, mailt hij vooraf een tikje afgemeten. ‘Dank voor je begrip’. Een beetje assymetrisch, zou je zeggen: Zelf werd hij talloze keren gastvrij onthaald op allerlei plekken in de Biblebelt. Falke kijkt bedachtzaam voor zich uit. „Misschien. Ik heb niets te verbergen, hoor, maar ik ben erg gesteld op mijn privacy. Ik vind het niet prettig als onbekenden in mijn huis rondlopen. Dat houd ik liever voor mezelf.”

„Hij is oudgereformeerd hè? Ze hebben niets met mensverheerlijking”

Van der Staaij

De observator wordt zelf liever niet geobserveerd. Zelfs niet door zichzelf. Geërgerd gaat hij verzitten als hij in de spiegelwand van het restaurant zijn eigen blik ontmoet. „Dat vind ik echt verschrikkelijk.” Als er foto’s gemaakt moeten worden, kijkt hij schichtig naar de roezemoezende mensen om zich heen. „Toch niet hier, hè?” Misschien is het die karaktertrek de reden dat hij zich zo thuis voelt in de rechterflank van de gereformeerde gezindte. Want ook daar staan ze niet graag in de schijnwerpers. Dat geldt ook voor Van der Staaij. Falke had een gesprek met de oud-fractieleider van de SGP, maar schrapte het resultaat uiteindelijk uit het boek. „Dat vond hij helemaal niet erg. Hij is oudgereformeerd,hè? Die vinden het zo erg om naar de achtergrond te verdwijnen. Ze hebben niets met mensverheerlijking.” Met smaak vertelt hij een anekdote die Van der Staaijs bescheidenheid illustreert. „Samen met zijn vrouw nam hij een filmpje opnam naar aanleiding van een leeskring over mijn boek. Van der Staaij introduceerde het onderwerp met een paar woorden, liet vervolgens zijn vrouw minutenlang aan het woord, zei toen: ‘Nou, alles is wel gezegd’ en stopte het filmpje’.” Falke gniffelt besmuikt bij de gedachte. Dan: „Ik kan je het filmpje wel even doorsturen.”

„Ik had gematigdheid verwacht. Maar frikandellen? Dat vind ik zoiets werelds.”

Licht en schaduw

Het filmpje laat lang op zich wachten. Ook mails blijven lang liggen. Niet vreemd: zijn inbox stroomt over, naar aanleiding van het boek. „In het begin kreeg ik wel twintig, dertig e-mails per dag van mensen uit de Biblebelt. Nu is dat minder, maar ik krijg nog steeds.” De reacties zijn vrijwel allemaal warm, waarderend.„Heel bijzonder. Mijn grootste vrees was dat ik mensen geen recht zou doen. Dat het niet respectvol was.” Ook buiten de gereformeerde gezindte – er is nauwelijks een krant te vinden die het boek onbesproken liet – werd zijn boek positief onthaald. „Daar was ik blij mee. Ze hadden het vanuit hun D66-koker ook kunnen afbranden.” Al is er wel kritiek. Een historicus schrijft een tikje vilein dat je beter een ander boek kunt lezen, als je meer wilt weten over de Biblebelt. Kerkverlaters klimmen massaal in de pen. „Ik krijg veel wrokkige mails van mensen die me wel even zullen uitleggen hoe het écht zit met de Biblebelt. Ik stuur ze een standaardantwoord terug. Vooraf had ik al met verschillende ex-refo’s gesproken. Ik heb hun verhalen niet opgenomen. Te rancuneus. Ik zou het gevoel hebben dat ik de mensen die me hun vertrouwen gaven, zou belazeren. En er zijn al zo veel van die verhalen. Ongetwijfeld gebeuren er verschrikkelijke dingen, maar waar licht is, is er ook schaduw.”

Braaf en zoet

Falke voelt zich in de gereformeerde gezindte als een vis in het water. De ontmoetingen, de gebruiken, de mensvisie: het is een openbaring voor hem. Al was hij misschien wel erg naïef. Hij kijkt ervan op als hij tijdens een logeerpartij in een reformatorisch predikantengezin de kinderen ziet ruziën.

Je dacht dat de Biblebelt een soort paradijs was?

„In de kerk zag ik kinderen twee uur lang zonder klieren naar een preek luisteren. Het verbaasde me hogelijk. Wat een voorbeeldige kinderen. De rest van de wereld is druk met iPads om kinderen zoet te houden. Hier zitten ze gewoon stil. Tijdens het logeren, zag ik de andere kant. Het spectaculaire zit in dat hoofdstuk wat mij betreft in het onspectaculaire: het was een gewoon gezin, waar ook ruzie en herrie is.”

Je stond perplex toen ze frikadellen bleken te eten.

„Ik had gematigdheid verwacht. Dat er heel gezond gegeten werd. Wel een stukje vlees, natuurlijk. Maar frikadellen? Dat vind ik zoiets werelds. Zoetigheid en vettigheid paste niet in het nogal brave beeld dat ik had. De prediking is trouwens helemaal niet braaf. Die is heel radicaal. Dan is het in de gewone wereld veel zoeter.”

Tekst en beeld: C.J. de Leeuw

Uit dit interview met Jonah Falke kwam nog veel meer. Benieuwd geworden naar het hele verhaal? Lees het in het GezinsGids Zomernummer, te bestellen via onze webshop.