Tekst C.J. de Leeuw en W. de Jongste
De klauw van de Russische beer graait het Oekraïense grondgebied naar zich toe. Boomkweker Kees van Aalst, die een bedrijf heeft in het Oekraïense Zhytomyr, vluchtte niet, maar zit toch veilig in Nederland. „Toen er in Rusland bloeddonoren werden gevraagd, kregen we gevoel dat het tot een inval zou komen.”
‘Om vier uur ’s nachts is Kyiv gebombardeerd’. Het is een bekende zin, die in het geheugen van elk Russisch en Oekraïens kind gegrift staat, zegt de Oekraïense journalist Nataliya Gumenyuk. Het verwijst naar het moment in 1941 toen de nazi’s een bommenlading boven de stad lieten vallen. Er kan nu een nieuwe zin aan toegevoegd worden. ‘Om vijf uur ’s nachts is Kyiv gebombardeerd’. Maar dan nu door Rusland. ‘Hier waarschuwen we al acht jaar voor’, schrijft een boze Oekraïense twitteraar. ‘Maar ja, het is natuurlijk makkelijker om de feiten niet te geloven’. De voormalige presidentskandidaat Mitt Romney zag het gevaar nog eerder. ‘Tien jaar geleden noemde hij Rusland al Amerika’s grootste vijand op het wereldtoneel’, schrijft journalist McKay Coppins. ‘Maar iedereen lachte hem uit’. Historisch falen, noemt de voormalig minister van Defensie van Duitsland Annegret Kramp-Karrenbauer het. ‘Ik ben boos op onszelf’. En de Russische schaker Peter Svidler zei: ‘Stilte heeft mogelijk gemaakt wat er vandaag gebeurt’.
Nietsvermoedend
Je kon het aan zien komen. Toch ontging het de meesten. Ook in Oekraïne. De Amerikaanse journalist Michael Schwirtz sprak veel Oekraïeners in de maanden voor de oorlog. ‘Allemaal zeiden ze dat ze zich niet konden voorstellen dat Rusland hun land zou binnenvallen’. Veel van hen hadden zich dan ook niet voorbereid. Dat de Verenigde Staten aan de alarmbel trok? Angstzaaierij. De Nederlandse boomkweker Kees van Aalst – die sinds twintig jaar een bedrijf heeft in Zhytomyr en getrouwd is met de Oekraïense Tanja – had wel de nodige argwaan. „We zagen dat het niet goed ging, al we zijn er niet voor gevlucht. Toen we hoorden dat er in Rusland bloeddonoren werden gevraagd, kregen we wel het vermoeden dat het tot een inval zou komen.” Kees’ vermoeden bleek juist. De nacht van de inval sliep Kees slecht. „Toen ik om vier uur op het nieuws keek, wist ik hoe laat het was. Ik vertelde het mijn vrouw. Ze barstte in tranen uit. We moesten het eerst verwerken.”
Berichtjes op smartphone
Het zou zomaar kunnen dat ze meer wisten dan veel Russische soldaten zelf. De Oekraïense pastor Ivan vertelt in een podcast van One for Israel: „Onze leger neemt soms Russische soldaten gevangen van achttien, negentien jaar. Ze zeggen van niets te weten. Liegen ze dat? Of zijn ze misleid?” Het lijkt op dat laatste. Berichtjes op een smartphone van een gesneuvelde Russische soldaat wijzen daar op, vertelt een
Oekraïense ambassadeur. ‘Ons was verteld dat we in Oekraïene hartelijk verwelkomd zouden worden, maar burgers gooien zich voor onze pantservoertuigen om ons tegen te houden’. Kees van Aalst kan het bevestigen. Zijn medewerkers vonden ook een telefoon van een omgekomen Russische militair. „Het
was een jongen van een jaar of twintig. Op zijn telefoon lazen ze berichtjes van z’n moeder. ‘Waar blijf je’, vroeg ze. ‘Mam, ik dacht dat we op oefening gingen in de Krim, maar waar ik nu ben weet ik niet’. Later appte zijn moeder: ‘Waarom antwoord je niet?’ Toen was hij kennelijk al gesneuveld. Aangrijpend. Het laat zien dat de Russische jongens niet weten waar en waarvoor ze strijden.”
Continue paniekstand
Kees is op het moment van de inval net met zijn gezin op familiebezoek in Nederland. Dat was hij al maanden van plan, maar om allerlei redenen werd het steeds uitgesteld. Gelukkig maar, zegt hij achteraf. „Op een bijzondere wijze zijn we gespaard gebleven om de ellende daar te zien.” Toen het in januari er eindelijk van kwam om naar Nederland te gaan, leek corona roet in het eten te gooien. „We waren klaar voor vertrek, maar moesten alleen nog testen. Mijn vrouw en één van de kinderen bleek positief. Ik was niet blij. De volgende dag opperde mijn vrouw om nog eens te testen. Toen waren ze negatief en konden we alsnog gaan. Niet lang voordat de oorlog begon.”
In alle ellende zou je corona bijna vergeten, maar ook dat speelt nog een rol in Oekraïne. ‘Er is nauwelijks
aandacht voor: dat er massa’s mensen dagenlang schuilen in slecht geventileerde ondergrondse ruimtes,
gebeurt wel tijdens een pandemie. En Oekraïne heeft al zo geleden onder covid’.
Het complete artikel verschijnt in de GezinsGids van 10 maart 2022 D.v.