Dit artikel verscheen in de GezinsGids bijlage: Lezen en ontlezing.
Ontlezing, al jaren wordt erover gesproken. Maar bestaat die ontwikkeling eigenlijk wel? „Inderdaad heb ik de indruk dat er minder wordt gelezen dan vroeger,” vertelt Hardeman in zijn ruime boekhandel aan de Telefoonweg in Ede. „Tegelijkertijd zie ik ook dat het leesgedrag van mensen in korte tijd veranderd is.”
„Ik loop inmiddels alweer aardig wat jaren mee in de boekenwereld en heb de veranderingen in het leesgedrag van mensen duidelijk kunnen waarnemen,” vertelt Hardeman. „Mensen zijn niet alleen minder, maar vooral ook anders gaan lezen. Dat komt volgens mij met name doordat informatie steeds sneller beschikbaar is. Gelukkig zijn er altijd nog mensen die veel boeken lezen. Ook onder de jonge klanten bevinden zich echte lezers.”
Dat het leesgedrag veranderd is, merkt Hardeman op verschillende manieren. „Met name jongeren hebben minder interesse in informatieve boeken. De informatieve boeken die nog wel lopen, moeten bovendien niet te uitvoerig en te langdradig zijn. Op internet is tegenwoordig zoveel informatie te vinden… Dat is ook de reden waarom de consument geen encyclopedieën en naslagwerken meer koopt. Bij ouderen merk ik overigens dat ze minder moeite hebben met dikke pillen.”
Een andere trend is dat streek- en familieromans vroeger goed verkochten, maar dat daar nu bijna geen belangstelling meer voor is. „Nu zijn mensen eerder geïnteresseerd in romans van Amerikaanse auteurs,” vertelt Hardeman. „Er zijn veel goede Amerikaanse auteurs; die boeken hebben wij ook ruim op voorraad. In die boeken wordt natuurlijk niet geschreven over de Nederlandse cultuur en achtergronden. Daarom vind ik het fijn dat er ook goede Nederlandse auteurs zijn, zoals Lody van de Kamp, Guurtje Leguijt, Els Florijn, Cees Pols, Jane Ymker, Joke Verweerd en Marianne Witvliet. Het is te hopen dat er nog vele nieuwe Nederlandse auteurs komen.”
Identiteitsgevoelig
Aan de andere kant merkt de eigenaar van de boekwinkel dat er zowel bij jongeren als bij ouderen veel behoefte is aan identiteitsgevoelige boeken. „Dan denk ik aan boeken over het gezins- en huwelijksleven, de opvoeding, ethische onderwerpen en pastorale onderwerpen. Die worden nu meer verkocht dan vroeger. Natuurlijk kun je de informatie over zulke thema’s ook wel van het internet halen. Maar wie zegt je dan dat die informatie rekening houdt met de uitgangspunten van Gods Woord? Mensen kopen zulke boeken met name om een christelijke visie te vormen over een thema. Daar blijkt de informatie op het internet vaak te beperkt voor.”
En hoe zit het met de verkoop van Bijbels, Oudvaders en andere theologische literatuur? Kunnen mensen daar het geduld nog voor opbrengen? „Er wordt gelukkig nog heel veel theologische literatuur gelezen. Met name thematische boeken doen het goed. Denk aan boeken over het avondmaal, de doop en het huwelijksformulier. Denk ook aan dagboeken; iedere dag een pagina uit een dagboek lezen gebeurt gelukkig veel. Terwijl wij vroeger maar één plank dagboeken in ons assortiment hadden, hebben wij nu een kast vol dagboeken… Ook worden er meer Bijbelstudieboekjes verkocht dan vroeger. Mensen behandelen graag een bepaald Bijbelboek. Dit Bijbelboek wordt dan uitgebreid onderzocht en besproken. Op theologisch gebied mag de informatie dus wel uitgebreid zijn. Toch constateer ik ook bij theologische boeken dat dikke pillen minder goed verkocht worden dan dunne boekjes. Ook prekenboeken worden beduidend minder verkocht dan vroeger, hoewel dat niet hoeft te betekenen dat mensen minder preken lezen. Waarschijnlijk komt dat ook omdat er overal op internet preken te lezen of te beluisteren zijn.”
Digitale boeken
Of de trend van e-books het leesgedrag van mensen nog beïnvloedt, weet de boekhandelaar nog niet zo. „De e-books komen in Nederland toch minder snel op dan men verwachtte. De acceptatie ervan gaat in Nederland relatief langzaam. Niet alleen ten opzichte van de Verenigde Staten – ook in Engeland en Duitsland werden afgelopen jaar procentueel meer e-books verkocht dan in Nederland. In de periode januari tot en met oktober 2010 zijn er in Nederland 266.000 verkocht. Ter vergelijking: in dezelfde periode werden circa veertig miljoen papieren boeken verkocht. Het marktaandeel van het e-book in Nederland ligt daarmee ruim onder de één procent.”
„Zo nu en dan krijgen wij ook vraag naar e-books,” vervolgt Hardeman. „Maar ik verwacht niet dat het e-book snel terrein zal winnen. Er zal altijd nog een grote groep lezers zijn die het fijner vindt om een ‘echt’ boek vast te houden. Al is het alleen maar omdat een gewoon boek aanwezig is in de boekenkast en in je handen. Een e-book is alleen maar een digitaal bestandje. Veel mensen vinden het bovendien veel minder leuk om een e-book cadeau te geven. Een gewoon boek is meer een echt cadeau.”
„Wat voor de christelijke lezer waarschijnlijk ook meespeelt,” zegt Hardeman tenslotte, „is dat het aanbod van beschikbare christelijke e-books nog bescheiden is. Daar kan echter snel verandering in komen nu een aantal uitgeverijen met een groot fonds veel e-books in voorbereiding hebben. Onze boekhandel speelt daarop in doordat we vanaf eind maart ook begonnen zijn met de verkoop van e-books. Ik ben benieuwd!”