De puriteinen zijn geliefd en worden vaak gelezen. Nog steeds. Wat is de kracht van deze predikanten? Ds. A.A. Brugge en dr. R.W. de Koeijer delen hun ervaring.

tekst A.S. Middelkoop | beeld Anneke Vat-Pul

Als twintiger maakte ds. A.A. Brugge kennis met klassiekers uit de gereformeerde traditie. Het lezen van puriteinse geschriften kreeg hij niet van huis uit mee. Hij ontdekte dat daar vroomheid in doorklinkt die gericht is op Christus: „Met een veelheid aan beelden schilderen ze Christus in Zijn schoonheid.”

Als jongen met een liberaal Hervormde achtergrond had ds. A.A. Brugge (54) geen zicht op de rijke traditie die men in bevindelijke kringen koesterde. Tot hij als 24-jarige tot verandering komt en gaat lezen. „Van alles wat, omdat in mijn geval ook alles braakliggend terrein was.” Op deze manier maakt hij kennis met het werk van Erskine, Philpot, Kohlbrugge en Spurgeon.

De predikant van de Gereformeerde Gemeenten herinnert zich hoe hij voor het eerst preken van Erskine in handen kreeg. Dit vormde voor hem een toegangspoort naar de geschriften van andere puriteinen. „Er verscheen in 1992 een nieuwe uitgave van ‘De grote bazuin van het eeuwig Evangelie’. Van de vertaler, wijlen S. Houtekamer uit Goes kreeg ik dit boek. De eerste preek over Jesaja 27:13 was mijn eerste kennismaking met de preken van Ralph Erskine en daarmee ook met die van puriteinen. Na deze eerste kennismaking ben ik begonnen met het lezen van bijvoorbeeld de brieven van Rutherford en preken van Boston. Een boek wat indruk maakte waren de verhandelingen van James Durham over Jesaja 53. Weer later kwam daar Andrew Gray bij.” De Schotse puriteinen zouden van blijvende invloed zijn in het leven van de jonge Brugge.

Invloed

Een lezer blijft niet onaangeraakt door de inhoud van wat hij leest. Dat blijkt ook bij ds. Brugge, zowel persoonlijk als ten aanzien van de prediking. Brugge: „Met name in de eerste tijd van mijn ambtelijk leven ben ik erg gevormd door Kohlbrugge. De laatste jaren, ook al voordat ik predikant werd in Canada, ben ik meer puriteinen gaan lezen.”

Zoals water een spons doordrenkt, vult een prediker zich onder andere met wat hij leest. Zowel vanuit Bijbelcommentaren bij de preekvoorbereiding, als door te luisteren naar stemmen uit de traditie van de kerk. Het lezen van puriteinse lectuur heeft indirecte invloed op de prediking. Brugge: „Ik kan niet zeggen dat ik dingen kopieer, noch qua opbouw, noch qua stijl. Ik probeer vooral Bijbels en Christocentrisch te preken. Waarbij het toepassende werk van de Heilige Geest onmisbaar is.”

Tijd

Hoewel de puriteinen geregeld verrassend actueel blijken te spreken over zaken die zowel in de zeventiende als in de eenentwintigste eeuw spelen, is er afstand in tijd en cultuur. Ds. Brugge: „We moeten onderscheid maken tussen zaken die duidelijk betrekking hebben op de situatie toen. De religieuze achtergrond, politieke en ook sociale achtergronden zijn een andere dan vandaag.

Daarnaast moeten we ook onderscheiden in de stijl en opbouw van de preken die vandaag de dag een andere opzet vertoont. Wij kennen bijvoorbeeld geen uitgebreide onderverdeling binnen punten van de preek.”

Vroomheid

Puriteinse predikers vallen op door een voor hen kenmerkende stijl en gerichtheid. Ds. Brugge: „Wat mij zeer aanspreekt is het ruime aanbod van genade dat de puriteinen predikten. Het werd in evenwicht gepreekt en gebracht. Doordat het vergezelt ging met een strikte en scherpe nadruk op de kenmerken en vruchten van het geloof, die met genade gepaard gaan.”

In de overgeleverde puriteinse preken blijkt dat zij Theocentrisch dachten. Ds. Brugge: „Er is sprake van Schriftuurlijke nadruk op het feit dat de Drie-enige God het is, Die hart, hoofd en handen in beweging zet.” Daarbij hadden de puriteinen nadrukkelijk oog voor het heilswerk van Christus. Brugge: „De vroomheid is gericht op Christus. Met een veelheid aan beelden schilderen ze Christus in Zijn schoonheid.”

De rest van dit interview lees je in het WinterNummer van 10 december 2020.