Tekst C.J. de Leeuw Beeld Rosalie Kolk-Hattem

De versplintering van de Nederlandse kerkelijke kaart is een feit, in weerwil van decennia aan welwillende gesprekken. Wat zou je praktisch kunnen doen? Een vrije verkenning met prof. dr. H.J. Selderhuis. „Is de nood waar we het over hebben geen aanwijzing van de Heere dat we onze afhankelijkheid van Hem meer moeten beseffen?”

De kat des huizes heeft zich lui op het kussen van een rieten stoel gevleid en verroert tijdens het gesprek geen vin. „Hij is een beetje lui,” zegt Selderhuis met gevoel voor understatement. Hoe anders is zijn baasje. De lijst aan functies en nevenfuncties van prof. dr. H.J. Selderhuis is imposant. Veel van die posities overstijgen landsgrenzen. Zo is hij bijvoorbeeld lid van de adviesraad van de Dutch Reformed Translation Society, die Nederlandse klassiekers in het Engels beschikbaar maakt. De boekenlijst vermeldt namen als Petrus van Mastricht en Udemans. Als Selderhuis over de grens het versnipperde kerkenlandschap van Nederland probeert te verduidelijken, raakt hij al snel in de knoei. „Hervormd en gereformeerd is in het Engels hetzelfde woord. Dat is al lastig. En als je dan vertelt dat je christian reformed bent, zie je ze ook kijken. Free reformed wil je ook niet, dat klinkt dan weer vrijzinnig.”
Zelf kijkt hij er vrij nuchter naar. „Variatie en verdeeldheid zit nu eenmaal in onze cultuur. Welk
land heeft zo veel politieke partijen? Waar worden zo veel talen gesproken als in ons kleine landje? Het
hoort een beetje bij ons.” Bovendien is kerkelijke scheiding ook niet per se verkeerd, zegt Selderhuis. „Er is een verdeeldheid die terecht is. Die er moet zijn omwille van het Evangelie. Een verdeeldheid die nodig is om afscheid te nemen van vrijzinnigheid om de zuiverheid van het Woord te bewaren.”


Verbindende rol
Dat neemt niet weg dat hij zoekt naar de verbinding. Wat helemaal past bij zijn rectorschap van
de Theologische Universiteit van Apeldoorn. Want studenten uit heel verschillende denominaties vinden
daar onderdak. „De TUA heeft een verbindende rol. Minder dan veertig procent van hen komt uit onze eigen kerken. De rest komt bijvoorbeeld uit de Gereformeerde Gemeenten, de Gereformeerde Gemeenten in Nederland. Gewoon, omdat je hier degelijk theologie kunt studeren.” Sowieso zit zoeken naar verbinding diep verankerd in het christelijke gereformeerde DNA. „We hebben een lange geschiedenis in het zoeken van samenwerking. Dat heeft erin geresulteerd dat je in principe in vijf opeenvolgende diensten predikanten van vijf verschillende kerkverbanden op de preekstoel zou kunnen hebben.” Vanuit het oogpunt van samenwerking klinkt dat misschien mooi, maar je komt er niet veel verder mee, constateert de hoogleraar. „Als je een beetje kerkelijk denkt, besef je dat dit niet werkt.”

Herverkaveling

Er moet dus iets gebeuren. Temeer omdat zijn kerkverband door het samenwerken met andere
denominaties onder spanning is komen te staan. De barsten in het bouwwerk zijn inmiddels levensgroot.
Selderhuis muntte een tijd geleden een nieuwe term om de versnippering van de kerkelijke kaart
te lijf te gaan: herverkaveling. Wat bedoelt hij daarmee? En hoe zou dat een rol kunnen vervullen in
het omgaan met kerkelijke verdeeldheid? In de stilte van de woonkamer, met uitzicht op de Hasseltse dreven, ontvouwt hij drie scenario’s. Improviserend, soms met lange pauzes – „want als ik nu dit zeg, zeg jij dat” – baant hij zich een weg naar antwoorden. Zichzelf zo nu en dan corrigerend: „Het lijkt of die Selderhuis precies weet hoe het allemaal moet, maar ik ben zelf ook zoekende.”

ÉÉN // Kavels splitsen

Hoe hij die herverkaveling zou definiëren? Selderhuis laat zijn blik nadenkend door de kamer gaan. Dan, langzaam formulerend: „Het idee achter een herverkaveling is dat je een gebied opnieuw indeelt om zo effectiever te kunnen werken en meer vruchtopbrengst te hebben. Zo bedoel ik ook de herverkaveling van de kerkelijke kaart van wat in dit land gereformeerd wil heten. Want er wordt zo veel energie verspild. Bijvoorbeeld met gesprekken over twistpunten. Dan kan herverkaveling uitkomst bieden. Zo speelt in onze kerken de discussie over de vrouw in het ambt. Je kunt daar wel over blijven discussiëren, maar die standpunten komen toch niet bij elkaar. Je kunt dan beter uit elkaar gaan. Denk je dat je vast kunt houden aan de gereformeerde belijdenis en toch de vrouw in het ambt kunt hebben? Laat dat dan maar zien.”

Dat klinkt wel erg vrijblijvend.
„Ik zeg niet dat het niet uitmaakt, want voor mij maakt het wél uit. Als je meent dat je op grond van de Schrift tot de vrouw in het ambt kunt komen, heb je zo’n andere visie op de Schrift dat er naar mijn
overtuiging ook andere onderdelen gaan schuiven. Niettemin, als iemand zegt: ‘We staan volledig achter de belijdenisgeschriften en toch zien we ruimte voor vrouwen in ambt’, dan wil ik dat niet betwijfelen, al kan ik het niet meemaken. Dan moet de praktijk maar uitwijzen of het kan. Mijn punt is: blijf niet discussiëren. Focus je met de energie die je daarmee bespaart op het hart van de kerk: het behoud van zondaren. Want dat staat door die discussies onder druk.”

TWEE // Samenwerking tussen verschillende grondeigenaren

Het lijkt juist een versterking van de versnippering, als de wegen weer uiteen gaan. Maar Selderhuis’ punt is een andere: als twee boeren vechten om de bestemming van een stuk land, kun je het maar beter in tweeën verdelen. Aan de andere kant staat het verdelen van land productiviteit in de weg, als verschillende grondeigenaren op eigen houtje het wiel moeten uitvinden. Selderhuis: „Ik vind het onbestaanbaar dat in verschillende kerkverbanden grote rapporten geschreven worden over dezelfde thema’s. En ik voorzie dat het ook in andere verbanden gaat gebeuren. Waarom doen we dat niet samen?
Dat geldt bijvoorbeeld ook op het gebied van kerkbladen. Ik lees in de Saambinder en Zicht op de kerk prachtige dingen, waarvan je zegt: die zouden in al die bladen moeten staan. Moeten we daar niet
beginnen? Hetzelfde stuk in de Saambinder en de Wekker: dat zou al heel wat zijn.”

Het complete interview verschijnt in de GezinsGids van 2 juni 2022 D.V.